ประวัติชุมชนคนคลองน้ำใส อรัญประเทศ

ประวัติความเป็นมา

ต้นตระกูลของชาวตำบลคลองน้ำใส ก็คงจะเป็นต้นตระกูลเดียวกับชาวอรัญประเทศ จะอพยพมาจากถิ่นเดิมในสมัยใดแน่ ไม่มีใครยืนยัน เพราะคนตำบลคลองน้ำใสรุ่นเก่าได้ล้มหายตายจากไปหมดแล้ว กาลเวลาผ่านไปเนิ่นนาน ไม่มีใครบันทึกไว้เป็นหลักฐานแน่นอน คงได้ความจากคนเฒ่าคนแก่รุ่นหลังๆ เล่าต่อ ๆ กันมาว่า คนคลองน้ำใสอพยพมาจากเวียงจันทน์ แต่ก็มีคนแก่บางคนเล่าว่า มาจากท่าอุเทน จะอย่างไรก็ตามท่าอุเทนกับเวียนจันทน์ก็อยู่ไม่ไกลกันนัก เมืองทั้งสองเมืองนี้ก็ตั้งอยู่ริมแม่น้ำโขง เวียงจันทน์ตั้งอยู่ฝั่งซ้ายท่าอุเทนตั้งอยู่ฝั่งขวาเหนือเมืองนครพนม มีวัฒนธรรมขนบธรรมเนียมประเพณี สำเนียงพูด(ภาษา) เหมือนกัน สมัยนั้นท่าอุเทนคงสังกัดในแขวง เวียงจันทน์ คนที่พูดว่าอพยพมาจากเวียงจันทน์หรือพูดว่าอพยพมาจาก ท่าอุเทน ก็คงถูกด้วยกัน สันนิษฐานว่า ชาวตำบลคลองน้ำใส คงจะอพยพมาจากถิ่นเดิมในสมัย รัชกาลที่ ๓ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ส่งเจ้าพระยาราชสุภาวดียกทัพไปตีเมืองเวียงจันทน์ ปราบเจ้าเมืองเวียงจันทน์ชื่ออนุวงศ์ที่คิดกบฏต่อประเทศไทย ที่สามารถยกทัพมาตีเมืองไทย จนถึงเมืองนครราชสีมา (ต่อมาได้เลื่อนยศเป็นเจ้าพระยาบดินทร์เดชา) เมื่อปราบเจ้าเมืองเวียงจันทน์เสร็จแล้ว ก็ได้อพยพคนไทยที่ถูกกวาดต้อนไป และคนพื้นที่กลับมาเป็นจำนวนมากเมื่อประมาณปี พ.ศ. ๒๓๗๖ ในรัชกาลที่ ๓ คนแก่เล่าว่าในการอพยพครั้งนี้ อพยพมาด้วยกันเป็นจำนวนมาก มีทั้งเด็ก เด็กเล็ก คนชรา พระภิกษุ สามเณร การเดินทางลำบากมาก ต้องข้ามเขา ข้ามห้วย บุกป่า ฝ่าดง ทุระกันดารมาตลอดทาง อดอยากหิวโหยเพราะเสบียงอาหารที่นำมาขาดแคลนลง บางคนก็หมดเลย จำเป็นจะต้องหาอาหารมากินให้ได้เช่นหา ผลไม้ ผัก ปลา จับสัตว์ ตามแต่จะหาได้ เด็กเล็ก คนชราตายระหว่างเดินทางเป็นจำนวนมาก คณะเดินทางต้องต่อสู้กับโรคภัยไข้เจ็บ ต่อสู้กับความหิวโหย ต่อสู้กับความลำบากนานับประการ แต่ก็ช่วยเหลือกัน เอื้อเฟื้อกันมาจนตลอด คนแก่เล่าว่า ในจำนวนนี้มีพระภิกษุรูปหนึ่ง เป็นพระผู้ใหญ่มีคนนับถือมาก ชื่ออาจารย์สาระบุตร ท่านเป็นหัวหน้าใหญ่นำคณะอพยพมา ท่านได้แต่งตั้งหน้ากลุ่มให้เป็นเจ้านายควบคุมแต่ละกลุ่มอีกชั้นหนึ่ง ดูแลและช่วยเหลือกันระหว่างเดินทางระหว่างดินทางมานั้นท่านอาจารย์สาระบุตร ท่านเห็นความลำบากของพี่น้องที่ร่วมเดินทางมาที่เป็นภาระแก่คนอื่น ท่านจึงตัดสินใจลาสิขาระหว่างทาง เมื่อลาสิขาแล้วก็ตั้งตัวเป็น หัวหน้าเดินทางต่อมา เมื่อท่านลาสิกขาแล้วมีโอกาสช่วยหมู่คณะได้มาก การเดินทางก็เร็วขึ้นเดินทางมาจนถึงท่าสวาย อำเภอศรีโสภณ ขณะนั้นอำเภอศรีโสภณอยู่ในความดูแลของประเทศไทยพากันพักอยู่ที่นั่น การพักอยู่เป็นกลุ่ม ๆ ละ ๑๐ - ๒๐ ครอบครัว โดยมีหัวหน้าควบคุมเป็นหมู่ เป็นคลุ้ม แต่ละหมู่ แต่ละคลุ้มก็มีหัวหน้า ดูแล บริเวณที่พักอยู่นั้นเรียกว่าอรัญทุ่งแคหรือดงอรัญเก่า แต่ปัจจุบันนี้เป็นที่ตั้งของหมู่บ้าน นากระซาย แคด่อน กูบน้อย กูบใหญ่ วังม่วง ห้องพระโรง เป็นต้น การที่มาพักอยู่สองฝั่งของห้วยพรหมโหด ตั้งหลัก ปักฐานทำมาหากินมีลูกมีหลานแยกครอบครัวออกไปอีก ทำให้ประชากรเพิ่มขึ้น เป็นที่น่าสังเกตว่าคน รุ่นเก่าจะตั้งบ้านเรือนอยู่ริมน้ำ เพราะริมห้วยพรหมโหดนี้มีน้ำสมบูรณ์ มีปลา มีผัก เหมาะแก่การเพาะปลูก ทำการเกษตรและเลี้ยงสัตว์ มีทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์ มาตั้งถิ่นฐานอยู่นานเท่าใดไม่ปรากฏ ท่าน อาจารย์สาระบุตรมองเห็นว่า ห้วยพรหมโหดที่อยู่ทางทิศตะวันตกน่าจะอุดมสมบูรณ์มากกว่า จึงได้นำคณะอพยพจำนวนหนึ่งเดินทางมาทางทิศตะวันตก ซึ่งอยู่ทางขวาของห้วยพรหมโหด เพื่อมาหาที่อยู่ใหม่อีกคณะหนึ่งอพยพมาทางซ้ายห้วยพรหมโหด ซึ่งเดินมาในเวลาใกล้เคียงกัน พอมาถึงบ้านหนองเอี่ยน พบสายน้ำใหม่สายหนึ่งซึ่งมี น้ำใสมาก สามารถมองเห็นตัวปลา และดิน คณะอพยพจึงแบ่งออกเป็นสองกลุ่ม
กลุ่มที่ ๑ นำโดยท่านอาจารย์สาระบุตร เดินทางไปตามริมน้ำห้วยพรหมโหด จนถึงที่อยู่ใหม่ (บริเวณเมืองอรัญประเทศบันนี้) และพากันตั้งชื่อหมู่บ้านนี้ว่า “บ้านอรัญทุ่งแค” โดยเอานามเดิมมาตั้งชื่อมีคำว่าทุ่งแคต่อท้าย เพราะหมู่บ้านที่มาตั้งอยู่ใหม่มีต้นแคฝอยเกิดอยู่เรียงราย และมีต้นหนึ่งสูงใหญ่ยืนเด่นอยู่ จึงเป็นสัญลักษณ์ ให้ชาวบ้านตั้งชื่อใหม่นี้ว่าบ้านอรัญทุ่งแค ต่อท้าย ภูมิประเทศที่พบใหม่นี้ นอกจากมีป่าไม้เหมาะแก่การทำนา ทำไร่แล้ว ลำน้ำห้วยพรหมโหด ต้นน้ำอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ (อำเภอวัฒนานคร) ไหลไปทางทิศตะวันออก มีน้ำท่วมขังตลอดปีจึงพากันสร้างบ้านเรือนอยู่เป็นการถาวร และมาทราบทีหลังว่าบริเวณที่อยู่ใหม่นี้ อยู่ในความ ปกครองของประเทศไทย จึงอยู่ร่วมกันมาด้วยความร่มเย็นเป็นสุข มาจนถึงทุกวันนี้
กลุ่มที่ ๒ ได้เดินทางมาตามสายน้ำคลองน้ำใส มีหัวหน้ากลุ่มนำมา มีชื่อดังนี้ ขุนพินิจโวหาร

ขุนพิจารณ์เจตน์ ขุนไตรเทศดาวเรือง ขุนเจ้าเมืองรักไพร่ มาพักอยู่ที่บ้านหมู่ที่ ๑ กุดเวียน หมู่ที่ ๒ ได้แก่บ้าน กุดเสทียนใต้ และเหล่าคาเหนือ หมู่ที่๓ ยางเดี่ยวเหล่าคาใต้นาน้อย หมู่ที่ ๔ ผักกาดฮอง หมู่ที่ ๕ ท่าเกด หมู่ที่ ๖ ทับไฮ ตามลำดับแต่ละกลุ่มที่มาอยู่จะมีป่าไม้ มีแหล่งน้ำเพื่อการครองชีพ กลุ่มที่อพยพมานี้ก็ถือว่า เมื่อเข้ามาอยู่ในประเทศไทยก็ถือว่าตนเองเป็นคนไทยกลุ่มหนึ่ง แต่คนทั่วไปเรียกเขาว่า “ไทยญ้อ”
กลุ่มที่พักอยู่เหนือคลองน้ำใสนี้ เป็นกลุ่มใหญ่ มีประมาณ ๒๐ ครอบครัว เพราะเป็นกลุ่มที่อาศัยอยู่ใน ห้วยน้ำใหญ่ มีน้ำอุดมสมบูรณ์ มีป่าไม้ตั้งบ้านเรือนอยู่โดยรอบ คนเฒ่าคนแก่เล่าว่า หมู่บ้านนี้ตั้งขึ้นเมื่อประมาณปี พ.ศ. ๒๓๗๗ ประชาชนปกครองกันเอง จึงเรียกบริเวณที่ตั้งหมู่บ้านนี้ว่า หมู่บ้านห้วยใสตั้งแต่นั้นมา
เมื่อประชาชนมาอยู่รวมกันก็จับจองที่ดินเป็นที่อยู่อาศัย สร้างบ้านสร้างเรือนตามแต่จะหาได้มักจะปลูกที่พักอยู่ใกล้กัน ถางป่าดงออกเพื่อจะได้มองเห็นกัน ผู้ใดที่มีความรู้ ความฉลาด ความสามารถ ก็จะได้รับการแต่งตั้งเป็นหัวหน้า มีชื่อขุนนำหน้า เช่น คนใดที่มีคำพูดที่อ่อนหวานสามารถพูดคุยแนะนำหมู่คณะให้เชื่อฟังเคารพ และปฏิบัติตามได้ ก็จะได้รับการแต่งตั้ง จากหมู่คณะว่า ขุนพินิจโวหาร แต่ถ้าผู้ใดมีการพิจารณาดี รอบคอบช่างสังเกต วิเคราะห์เหตุการได้ดี ตามเหตุการณ์ที่เกิดก็จะได้รับแต่งตั้งจากหมู่คณะว่า ขุนพิจารณ์แจ้งเจตน์ แต่ถ้าท่านใดเป็นผู้มีความเคารพ ในพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ มีความยึดมั่นในพระพุทธศาสนาอย่างมั่นคง สามารถเป็นมรรคนายกได้ ก็จะได้รับแต่งตั้งเป็น ขุนไตรเทศดาวเรือง ถ้าผู้ใดมี
กิริยาเรียบร้อย พูดจาอ่อนหวานเป็นที่รักของชาวบ้านมาก ก็จะได้รับแต่ตั้งเป็น ขุนเจ้าเมืองรักไพร่ หลังจากมาตั้งรากฐานมั่นคงแล้ว ตำแหน่งเหล่านี้ค่อยหายไปเพราะไม่มีการอพยพเคลื่อนย้าย ก็จะมีตำแหน่งใหม่เกิดขึ้น เช่น ในกลุ่มใด มีคนอายุมากเป็นผู้มีความรู้ มีคุณธรรมสูง ลูกหลานเคารพนับถือก็จะเรียกว่า พ่อใหญ่ บางหมู่บ้านมีหลายคน เป็นพื้นฐานการปกครองเพื่ออบรมให้ ลูกหลานเป็นคนดี สามัคคีรักใคร่กลมเกลียวอยู่ร่วมกันโดยสันติสุข การอพยพมาสู่ดินแดนตำบลคลองน้ำใส ขอแบ่งเหตุการณ์ที่เคลื่อนย้ายเข้ามาเป็น ๓ ระยะดังนี้
ระยะที่ ๑ ประมาณปี ๒๓๗๖ อพยพมาจากบ้านอรัญทุ่งแค เดินตามห้วยพรหมโหด ทางด้านซ้าย พอมาถึงหนองเอี่ยน พบคลองน้ำใสมาชนกับห้วยพรหมโหดที่นั้น พบว่าน้ำใสมาก น้ำลึกมองเห็นพื้นดิน และน่าจะมีน้ำใช้ตลอดปี ไหลไปร่วมที่ห้วยพรหมโหด ผู้ที่อพยพมาพอใจ จึงตั้งที่พัก หมู่ที่ ๑ เรียกว่ากุดโดน อยู่ห่างจากบ้านหนองเอี่ยนประมาณ ๑ กม. ต่อมาเป็นบ้านหนองเอี่ยน หมู่ที่ ๒ เรียกว่ากุดเวียน อยู่ไปทางตะวันออกบ้านใหม่ปากฮ่อง ประมาณ ๑ กม. ต่อมาย้ายมาอยู่บ้านใหม่ปากฮ่อง หมู่ที่ ๓ บ้านกุดเสทียน บ้านเหล่าคาเหนือ อยู่ไปทางทิศใต้ของบ้านแสนสุข ประมาณ ๑ กม. ต่อมารวมกันเรียกว่าบ้านจุกหลุก ต่อมาเปลี่ยนเป็นบ้านแสนสุข หมู่ที่ ๔ บ้านเหล่าคาใต้ บ้านยางเดี่ยว บ้านนาน้อย อยู่ไปทางทิศใต้ของบ้านคลองน้ำใสประมาณ ๑ กม. ต่อมารวมกันทั้งสามบ้านห้วยใส ต่อมาเปลี่ยนเป็นบ้านคลองน้ำใส หมู่ที่ ๕ ผักกาดฮอง หมู่นี้เรียกชื่อตามผักชนิดหนึ่งเหมือนผักกาด เรียกผักกาดฮอง เมื่อปี ๒๕๒๓ ได้ย้ายมาอยู่บ้านจัดสรรเขาน้อย หมู่ที่ ๖ บ้านท่าเกด อยู่ห่างจากบ้าน สลองคองไปทางทิศใต้ประมาณ ๑ กม. ต่อมาย้ายมาอยู่เป็นบ้านสลองคอง เมื่อปี ๒๕๒๓ ได้ย้ายมาอยู่ที่บ้านจัดสรรเขาน้อย หมู่ที่ ๗ บ้านทับไฮ ตั้งอยู่กึ่งกลางระหว่างบ้านโนนกับบ้านสลองคอง บางคนเรียกบ้านฮำไฮ ต่อมา ย้ายไปอยู่บ้านโนนสาวเอ้
ระยะที่ ๒ ประมาณปี ๒๔๔๙ ประเทศฝรั่งเศสแสวงหาอาณานิคม ยึดได้ประเทศลาว และกัมพูชาทั้งประเทศ แต่โพธิสัตว์นครจำปาศักดิ์ เสียมราษฎร์ พระตะบอง ศรีโสภณ มงคลบุรี เป็นของประเทศไทย ดินแดนเหล่านี้คนไทยรัก และหวงแหนที่สุด เนื่องด้วยฝรั่งเศส เข้ายึดจังหวัดจันทบุรีของไทย โดยใช้เรือมาปิด อ่าวไทย และบังคับให้ไทยตอบภายใน ๒๔ ชั่วโมงในการให้คำตอบว่าทางประเทศไทยจะยกจังหวัดจันทบุรีให้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ทรงใช้พระปรีชาสามารถในด้านการเจรจากับทางการทูตกับประเทศฝรั่งเศส โดยทรงขอเมืองจันทบุรีคืนแต่จะทรงยกเมืองโพธิ์สัตว์ นครจำปาศักดิ์ เสียมราษฎร์ พระตะบอง ศรีโสภณ มงคลบุรี ให้แก่ประเทศฝรั่งเศส โดยพระองค์ทรงมีความคิดว่า “ เสียกำดีกว่าเสียกอบ เราจึงยอมเขาแต่โดยดีเพราะกำลังเราน้อยกว่า ” พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงสั่งให้คนไทยอพยพกลับประเทศ โดยตามประวัติมีการกล่าวว่า คนไทยที่มีการอพยพกลับเข้ามาในประเทศ นั้น มีการเข้ามากันในหลายๆ ทาง และหลายกลุ่ม โดยมีทั้งกลุ่มเล็กและกลุ่มใหญ่ โดยกลุ่มของชาวบ้านตำบลคลองน้ำใสได้มีการอพยพเข้ามาในทาง บ้านหนองเอี่ยน บ้านใหม่ปากฮ่อง บ้านแสนสุข บ้านคลองน้ำใส บ้านผักกาดฮอง และสลองคองโดยกลุ่มชาวบ้านที่อพยพเข้ามาในทางด้านนี้ ส่วนมากจะเป็นพี่น้องกัน ส่วนอีกกลุ่มหนึ่งซึ่งเป็นกลุ่มใหญ่มีครอบครัวที่อพยพตามมาด้วยเป็นร้อย ๆ ครอบครัว ซึ่งมีเจ้าพระยาอภัยภูเบศน์ เป็นหัวหน้าคณะอพยพโดยมีการนำคณะเข้ามาทางคลองลึก และมีการแวะพักที่บ้านตุ่น และเดินทางไปจนถึงจังหวัดปราจีนบุรี ประชาชนที่อพยพเข้ามาในครั้งนี้มีทั้งชาวไทย ลาว ญ้อ ส่วย โซ่ และเขมรซึ่งในกลุ่มที่อพยพมาครั้งนี้มีความรักใคร่กลมเกลียวกับเจ้าพระยาอภัยภูเบศน์มาก ส่วนกลุ่มที่ไม่ได้อพยพตามมาเป็นเพราะมีความผูกพันว่าพื้นที่เดิมมีความสะดวกในการประกอบอาชีพและฝรั่งเศสได้มีการสำรวจประชากรใหม่ และมีการโอนสัญชาติไปในที่สุดจนถึงปัจจุบัน
ระยะที่ ๓ เป็นระยะที่เขมรแดงเรืองอำนาจ วันที่ ๑๘ เมษายน ๒๕๑๘ สถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศกัมพูชา ประกาศว่า ฝ่ายเขมรแดงนำโดย นายพอลพต สามารถยึดประเทศกัมพูชาไว้ได้โดยเด็ดขาดและมีการขับไล่รัฐบาลพร้อมทั้งมีการแต่งตั้งให้ นายพลอินตัม ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี หลังจากการขึ้นดำรงตำแหน่ง นายพลอินตัม มีการฆ่าล้างเผ่าพันธ์เขมรแดง และบุคคลสำคัญในคณะรัฐบาล ทั้งยังมีการตามฆ่าบุคคลที่ให้ความช่วยเหลือฝ่ายเสรี และมีการตามฆ่าประชาชนกัมพูชาตายเป็นเรือนแสน ส่วนผู้ที่อยู่ไม่ได้ก็อพยพเข้ามาฝั่งไทย แต่ทางฝ่ายเขมรแดงยังคงสร้างความเดือดร้อนให้กับชาวบ้านตามแนวตะเข็บชายแดนไม่เว้นแต่ละวันบ้างก็ถูกฆ่า บ้างก็ถูกจับ เมื่อประสบปัญหาเช่นนี้พี่น้องที่อยู่ตามแนวตะเข็บชายแดนจึงมีการย้ายถิ่นฐานใหม่ไปหลายพื้นที่ เช่น บ้านแสนสุข ย้ายมาอยู่ฝากถนน บ้านคลองน้ำใส ย้ายไปอยู่โคกด่าน และได้แบ่งแยกออกเป็น ๓ หมู่ คือ บ้านคลองน้ำใส หมู่ ๑ บ้านคลองน้ำใส หมู่ ๖ บ้านคลองน้ำใส หมู่ ๙ และ บ้านทุ่งรวงทอง ในบางส่วนได้ย้ายเข้ามาอาศัยกับพี่น้องในเขตเทศบาล และส่วนสุดท้ายได้มีการย้ายไปอยู่ประเทศที่ ๓

การปกครอง
การปกครองในสมัยนั้น ผู้ปกครองเมืองจะถูกเรียกว่าเจ้าเมือง โดยตามประวัติเจ้าเมืองคนแรกที่ ดำรงตำแหน่ง( เขตตำบลคลองน้ำใส ) คือ ขุนพินิจโวหาร เป็นคนบ้านท่าเกด เจ้าเมืองคนที่ ๒ คือ ขุนเจ้าเมืองรักไพร เป็นคนบ้านห้วยใส ตระกูลเกตุสายเมือง ต่อมาการปกครองมีการเปลี่ยนแปลงใหม่ ปี พ.ศ. ๒๔๗๕ เรียกว่าตำบลคลองน้ำใส มีกำนันเป็นผู้ปกครองคนแรก คือ นายทึ้ง (ไม่ทราบนามสกุล) ปัจจุบันมีนายพรหมมา บัวคำศรี เป็นกำนันตำบลคลองน้ำใส ตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๔๒ จนถึงปัจจุบัน

การเปลี่ยนแปลงในตำบลคลองน้ำใส
๑. พ.ศ. ๒๕๔๗ มี พ.ร.บ. การปกครองท้องถิ่นครั้งแรก
๒. เขตการปกครองตำบลคลองน้ำใส สมัยกำนันคำดี จันทร์แถมและ กำนันพุฒ แกมนิล มีเขตการปกครองถึง ๔๐ กว่ากิโลเมตร มีเขตปกครองตั้งแต่บ้านโคกสะแบง ถึง หมู่บ้านคลองหาด
๓. ปี พ.ศ. ๒๕๑๖ ตำบลคลองน้ำใสแบ่งออกเป็น ๒ ตำบล คือ ตำบลทับพริก และตำบลคลองน้ำใส (ในสมัยกำนันพุฒ แกมนิล) ตำบลคลองน้ำใสมีเขตปกครองตั้งแต่บ้านไผ่ล้อม ถึง บ้านโคกสะแบง และ ตำบลทับพริกมีเขตปกครองตั้งแต่คลองหาด ถึง บ้านไผ่ล้อม
๔. ปี พ.ศ. ๒๕๒๑ ตำบลคลองน้ำใสแบ่งออกเป็น ๒ ตำบล คือ ตำบลผ่านศึก และ ตำบลคลองน้ำใส ตำบลผ่านศึก มีเขตปกครองตั้งแต่บ้านไผ่ล้อม ถึงโรงเรียนนิคมสงเคราะห์ ๒ หมู่ที่ ๙ และหมู่ที่ ๑๐ ตำบลคลองน้ำใส มีเขตปกครองตั้งแต่บ้านใหม่ปากฮ่องถึงบ้านกุดหิน (ในสมัยกำนันพุฒ แกมนิล)

ข้อมูล คุณวิโรจน์ สุดจิต หมู่ ๒ ตำบลฟากห้วย อำเภออรัญประเทศ จังหวัดสระแก้ว